Tản Mạn Chuyện Chạp Làng Phương Diên

TẢN MẠN CHUYỆN CHẠP - Làng Phương Diên

(Bài Viết: Nguyễn Thanh Thừa)

Chạp còn gọi là Tảo mộ nói nôm na là vun đắp, làm mới lại ngôi mộ của Tổ tiên, ông bà to đẹp hơn và đúng với vị trí khi chôn. Vì ngày xưa những ngôi mộ được đắp bằng đất nên sau một thời gian là gió lùa cát bay, cây cối mọc hoang đâm vào mồ mả theo quan niệm của ông cha đó là điềm xấu, là động đến người đã khuất nên con cháu làm ăn khó khăn.      
         Người Trung Quốc Tảo mộ vào mùa xuân nên Truyện Kiều có câu:

                           Thanh minh trong tiết tháng ba

                           Lễ là Tảo mộ, hội là đạp thanh

                                     (Truyện Kiều – Nguyễn Du)

Ở Việt Nam thường Chạp mộ vào tháng mười hai (âm), nên tháng nầy còn gọi là tháng Chạp, có địa phương Chạp mộ theo ngày kị của ngài khai canh, có làng lại ứng định ngày Chạp khi mùa màng kết thúc là lúc vừa có tiền, người dân lại được nhàn nhã.

Dù Chạp ngày nào, tháng nào trong năm cũng phải trước ngày hai mươi ba tháng Chạp, tức là trước ngày ông Táo về Thiên Đình báo cáo với Ngọc Hoàng những sự việc diễn ra trong năm ở dân gian.

Ở Làng mình do làm nghề biển nên Chạp vào đầu tháng mười (âm), có lẽ đây là lúc trời hay sóng gió nên người dân được rảnh rỗi chăng? Tháng mười cũng là lúc gần tết nên con cháu cũng muốn “tân trang” lại “ngôi nhà vĩnh cửu” của Tổ tiên, ông bà để ông bà cùng đón tết vậy!

          Từ sáng ngày mồng hai, các ông Từ của các Họ đi đánh phèng-la khắp Làng để con cháu Họ nào tập trung về Họ nấy sau đó kéo nhau ra mộ Tổ tiên để Chạp mộ.

Đây là dịp để con cháu đền ơn đáp nghĩa đối với Tổ tiên. Là cơ hội để con cháu làng Phương Diên dù ở đâu, dù làm công việc gì nếu có điều kiện là về quê Chạp mộ vì “ly hương bất ly Tổ” mà.

          Ngày Chạp cũng là dịp nhận bà con nữa đó, vì hiện nay rất nhiều bà con Làng mình sinh sống và làm ăn ở phương xa như Sài Gòn, Vũng Rô, Tây Nguyên...và một số người ở nước ngoài nên rất hiếm khi gặp nhau. Vì vậy, mấy anh thanh niên Làng mình coi chừng kẻo lại “cưa” nhầm người bà con mình đó nghe.

          Tôi còn nhớ chừng mười mấy năm về trước, khi điều kiện kinh tế còn khó khăn nên chưa xây lăng đắp mộ nhiều như bây giờ, đến ngày Chạp là bà con ở phương xa về rất đông gặp nhau tay bắt mặt mừng, nhận bà nhận con-chao ôi là tình cảm!

          Hiện nay, đa số nhà nào cũng xây lăng đắp mộ to đẹp nên con cháu cũng ít về trong ngày Chạp vì nghĩ rằng lăng mộ Tổ tiên, ông bà đã được xây kiên cố rồi. Có người đã lâu không về được nên con cháu không biết Họ mình ở chỗ mô, Làng mình tên chi đó chứ.

Tản mạn đôi dòng trên Trang Tâm Tình làng Phương Diên; cũng gần đến ngày Chạp của Làng mình rồi đó, những người con làng Phương Diên dù ở đâu nếu có điều kiện thì hãy về để chung tay cuốc một cuốc đất đắp lên ngôi mộ Tổ tiên, ông bà của mình để mồ mã được to thêm, lau một hạt bụi để ngôi mộ được đẹp hơn.